HEFAJSTOS

Imię: Hefajstos

Status: bóg

Rodzice: Zeus i Hera, według niektórych wersji mitu partenogeniczny syn Hery

Rodzeństwo: brat Ares, siostry: Hebe i Ejlejtyja

Żona: Afrodyta

Dzieci: Erechteus (zrodzony z Matki Ziemi)

Atrybuty: młot, kowadło

Rzymski odpowiednik: WULKAN

Patronat: kowale, rzemieślnicy, rzemiosło, bóg ognia i zjawisk wulkanicznych

Główne miejsca kultu: Ateny, wyspy wulkaniczne: Lemnos, Sycylia

HISTORIA:

Mitologia różnie prawi o genezie Hefajstosa. Jedni podają go jako jedno z nielicznych legalnych dzieci Zeusa, inni powiadają, że Hera zrodziła go samoistnie jako akt zemsty za narodziny Ateny. Jakby nie było, Hefajstos był dzieckiem brzydkim i dość słabowitym. Hera pozbyła się go krótko po porodzie, wrzucając niemowlę do oceanu. Tam odnalazły go Tetyda i Eurynome, córki Okeanosa, które troskliwie się nim zajęły dopóki nie osiągnął dojrzałego wieku.

W podzięce za ratunek, zdolny Hefajstos wyrabiał dla swoich opiekunek wiele pięknych i kosztownych rzeczy, szczególnie niezwykłej urody biżuterię. Zwróciło to uwagę bogów, a zwłaszcza Hery, która z chęcią zaprosiła syna na Olimp. Hefajstos wykorzystał okazję i zemścił się na wyrodnej matce – sporządził dla niej krzesło, które przywiązało ją do siebie niewidzialnymi nićmi, gdy tylko na nim usiadła. Niezbyt spieszyło mu się z uwolnieniem jej, ale finalnie oboje pogodzili się. Hera żałowała później nawet swojego zachowania i jako jedyna z bogów nie nabijała się z brzydoty i niezręczności Hefajstosa, za co syn odpłacał się jej niezwykłą wiernością.

Gdy Zeus ukarał Herę za wzniecenie buntu na Olimpie, bóg-kowal wstawił się za matką. Rozgniewany Gromowładny strącił go wtedy na Ziemię. Hefajstos spadał dzień i noc, aż w końcu rozbił się na wyspie Lemnos, gdzie troskliwie zajęli się nim mieszkańcy. W wyniku tego zajścia syn Hery raz na zawsze stał się kulawy. Odtąd też zaczął unikać Olimpu, mimo iż finalnie mu przebaczono. Przeniósł swoją siedzibę na Lemnos (według innych wersji: na Sycylię) i tam też przebywał najchętniej – w swojej kuźni w towarzystwie Cyklopów: Argesa, Steropesa i Brontesa.

Boski kowal nie miał szczęścia w miłości. Zeus, jakby w rekompensacie za swój wybuch gniewu, ożenił Hefajstosa z najpiękniejszą z bogiń – Afrodytą. Małżeństwo to co prawda trwało, ale nie było zgodne – on przekładał pracę nad towarzystwo żony, a ona zdradzała męża z kim tylko się dało. Ulubionym kochankiem Afrodyty był jej szwagier, rodzony brat Hefajstosa – Ares. Bóg-kowal przymykał oko na ten związek, ale dostał szału, gdy dowiedział się od Heliosa, że jest zdradzany na własnym, małżeńskim łożu. Zastawił pułapkę – zawiesił pod baldachimem sieć, która spadła, gdy tylko rozpoczęła się miłosna szamotanina kochanków. W wyuzdanym uniesieniu Afrodyta i Ares zaplątali się w nią totalnie, na co tylko czekał Hefajstos i wezwany przez niego komitet bogów. Finalnie cała sprawa rozeszła się po kościach – bóg-kowal przebaczył obojgu.

Innym razem „dowcipny” Posejdon wmówił swemu siostrzeńcowi, że Atena jest w nim zakochana po uszy. Zauroczony piękną boginią Hefajstos postanowił nie zmarnować okazji i gdy bogini-wojowniczka pojawiła się w jego kuźni, by odebrać swój oręż, rzucił się na nią, usiłując ją posiąść. Atena wyrwała się z jego uścisku, jednak w zamieszeniu nasienie boga wytrysnęło na jej udo. Bogini wytarła je kłębkiem wełny i cisnęła na ziemię. Zapłodniona w ten sposób przez Hefajstosa Matka Ziemia wydała na świat herosa Erechteusza.

Obok Hermesa, Hefajstos był najbardziej zapracowanym z bogów. Całe dnie spędzał w swojej ulubionej kuźni produkując oręż i błyskotki dla bogów, herosów i śmiertelników. Do jego stałych klientów należeli bogowie wojny: Ares i Atena, łowczyni Artemida i Zeus, co rusz potrzebujący swoich piorunów. Zbroję od Hefajstosa nosił na sobie Achilles, ukochany syn Tetydy. Choć specjalizował się w broni, bóg-kowal potrafił stworzyć dzieła powalające swym pięknem. Ukoronowaniem jego kunsztu była Pandora – idealna kobieta, stworzona jako żona-pułapka dla Tytana Epimeteusza.

KULT:

Hefajstos przywędrował do greckiego panteonu prawdopodobnie z jednej z wulkanicznych wysp, gdzie czczony był jako mieszkający w wulkanie bóg ognia. Powiązany z zawodem kowalskim, szybko stał się – obok Ateny – patronem rzemiosła. Stąd Grecy często stawiali im wspólne świątynie, jak w Atenach, gdzie powstał słynny Hefajstejon – istniejący do dzisiaj i uznawany za najlepiej zachowaną grecką świątynię. Powiązanie Ateny z Hefajstosem prawdopodobnie stało się genezą mitu o narodzinach ateńskiego herosa – Erechteusa.

Na cześć Hefajstosa organizowano dwa rodzaje uroczystości: Hefajsteje (co cztery lata, w listopadzie) i Chalkeje (rokrocznie). Uprzywilejowani w ich świętowaniu byli kowale i garncarze.

W SZTUCE:

Hefajstosa przedstawiano najczęściej jako młodego – ale nie młodzieńczego – mężczyznę o potężnej, muskularnej, choć zgarbionej postawie i bujnej brodzie. Zawsze akcentowano też jego defekt – okulawienie. Nierzadko pokazywano go w trakcie pracy – przy kowadle, z ciężkim młotem w ręku, czasem w towarzystwie Cyklopów.

Najsłynniejszy wizerunek Hefajstosa wyszedł spod dłuta Alkamenesa. Rzeźba ta zdobiła Hefajstejon, jednak w przeciwieństwie do świątyni nie zachowała się do dnia dzisiejszego.

Sprawdź Źródla

Tekst: verien      |     prawa graficzna: Jamnik_sst     |           Korekta: verien